Từ chối ăn

1. Khái niệm:

Từ chối ăn uống là tình trạng người bệnh từ chối sử dụng bất kỳ loại thực phẩm dinh dưỡng nào kéo dài trên 24h mà không có lý do hoặc lý do không hợp lý. Đây là một cấp cứu tâm thần và là một trạng thái bệnh lý thường gặp ở bệnh nhân tâm thần do nhiều nguyên nhân khác nhau với bệnh cảnh kéo dài rất lâu, điều trị gặp nhiều khó khăn. Người bệnh dễ dẫn đến sụt cân, mất nước, suy kiệt, mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, tử vong, đòi hỏi phải được chẩn đoán đúng, điều trị tích cực và chăm sóc tốt.

2. Nguyên nhân:

2.1. Trạng thái căng trương lực (kích động hoặc bất động) của tâm thần phân liệt: Người bệnh thường ngồi hoặc nằm bất động, không chịu ăn uống; khi đưa cơm nước vào miệng thì ngậm chặt lại.

2.2. Do hoang tưởng, ảo giác chi phối:

– Hoang tưởng bị tội: người bệnh cho rằng bản thân họ là xấu xa và có nhiều tội lỗi, không đáng sống và từ chối không chịu ăn uống.

– Hoang tưởng bị hại: người bệnh luôn lo sợ bị người khác ám hại, đầu độc mình bằng cách bỏ thuốc độc vào thức ăn nên không chịu ăn uống.

– Ảo thanh xui khiến: có tiếng người bảo bệnh nhân không được ăn uống.

2.3. Trầm cảm nặng.

2.4. Rối loạn bản năng ăn uống: ở trẻ em chậm phát triển tâm thần, tâm thần phân liệt giai đoạn sa sút trí tuệ, rối loạn tâm thần ở người già.

2.5. Do bệnh lý cơ thể: viêm dạ dày, lao phổi, ung thư, kém hấp thu …

2.6. Nguyên nhân tâm lý: thức ăn không thích hợp, tôn giáo …

2.7. Chán ăn tâm thần (anorexia nevrosa).

3. Xử trí cụ thể:

3.1. Nhập viện điều trị nội trú.

3.2. Các biện pháp chung:

– Nên tìm hiểu nguyên nhân, động viên khuyên bảo người bệnh ăn uống hoặc phải ép.

– Cho ăn nhiều lần trong ngày, nên đút từng thìa nhỏ.

– Có thể để thức ăn, thức uống bên cạnh người bệnh.

– Chú ý vệ sinh thân thể, tránh loét, phòng bội nhiễm.

– Hằng ngày có thể truyền dịch, đạm, bù nước điện giải, sinh tố hoặc nuôi ăn qua sonde.

3.3. Tích cực điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân:

– Tâm thần phân liệt thể căng trương lực: dùng thuốc an thần kinh, ví dụ haloperidol 5mg x 3-4 ống têm bắp chia hai lần. Điều trị bằng sốc điện nếu như không có chống chỉ định.

– Tâm thần phân liệt có hoang tưởng, ảo giác chi phối: có thể dùng an thần kinh liều cao.

– Trầm cảm: dùng thuốc chống trầm cảm nhóm SSRI, hoặc phối hợp thêm ECT, thuốc an thần kinh thế hệ mới liều thấp (olanzapin, risperidon, quetiapin), liệu pháp tâm lý. Nếu thể trầm cảm paranoid thì cần dùng thêm an thần kết hợp với thuốc chống trầm cảm.

– Chán ăn tâm thần: chế độ dinh dưỡng phù hợp, tăng từ từ lượng kalo. Dùng thêm chống trầm cảm, đặc biệt olanzapin có hiệu quả trong việc kích thích ăn uống, giảm ám ảnh về thực phẩm. Liệu pháp nhận thức hành vi cũng có tác dụng tốt.

– Đảm bảo dinh dưỡng, nước-điện giải cho bệnh nhân bằng cách cho ăn qua sonde dạ dày hoặc đường tĩnh mạch.

– Đảm bảo vệ sinh cá nhân, tránh bội nhiễm, phòng chống loét, theo dõi lượng nước tiểu 24h, cân nặng cơ thể 2 lần/tuần.

– Theo dõi xét nghiệm cận lâm sàng: công thức máu, sinh hóa máu (glucose, ure, creatinin, SGOT, SGPT, điện giải đồ).

– Chăm sóc cấp một.