Loạn thần cấp
- Khái niệm
Rối loạn loạn thần (RLLT) cấp và nhất thời là trạng thái loạn thần có đặc điểm: Khởi đầu cấp là sự biến đổi từ trạng thái hoàn toàn bình thường sang trạng thái loạn thần rõ rệt trong vòng 2 tuần hay ngắn hơn. Đặc trưng bởi hoang tưởng, ảo giác, tác phong bình thường bị rối loạn nặng. Các triệu chứng loạn thần phong phú, luôn biến đổi và đa dạng. Các rối loạn loạn thần ổn định hoàn toàn chậm nhất là 3 tháng và sau cơn người bệnh không bị biến đổi nhân cách. Một tỷ lệ lớn bệnh nhân loạn thần cấp chuyển sang tâm thần phân liệt.
Bệnh cảnh là trạng thái lâm sàng biến đổi nhanh chóng và “đa dạng” nổi bật với các triệu chứng như hoang tưởng, ảo giác, rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi tác phong…
Có sang chấn tâm lý kết hợp: các triệu chứng loạn thần đầu tiên xuất hiện trong vòng hai tuần sau một hay nhiều sự kiện được xem như là gây sang chấn cho đa số người trong hoàn cảnh tương tự.
Thông thường bệnh khỏi hoàn toàn trong vòng một vài tháng, có trường hợp vài ngày đến vài tuần.
- Một số yếu tố liên quan bệnh nguyên, bệnh sinh
– 20-33% bệnh nhân có tiền sử gia đình bị rối loạn tâm thần như: tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc, rối loạn loạn thần cấp…
– 20-30% bệnh nhân có kết hợp với sang chấn tâm lý: tang tóc, mất mát tài sản, đổ vỡ hôn nhân, tình yêu, bị tai nạn…
– Có một số nét nhân cách bất thường ở bệnh nhân RLLT cấp và nhất thời:
+ Nét nhân cách nhạy cảm, dễ bị tổn thương.
+ Nét nhân cách dạng phân liệt (khép kín, không cởi mở, ít quan hệ…).
+ Nét nhân cách phân ly: dễ xúc động, hay tưởng tượng, thích được quan tâm…
+ Nét nhân cách lo âu: hay lo lắng, chi li, cầu toàn.
Nhận thức được nguy cơ và ý nghĩa của việc cung cấp kiến thức sớm nhận biết các hình thái biểu hiện của lo âu trong thực hành lâm sàng để phát triển kịp thời, điều trị sớm làm giảm khó chịu và phục hồi khả năng lao động, sinh hoạt của bệnh nhân. Chúng tôi thấy cần thiết phải trình bày đặc điểm lâm sàng của loạn thần cấp và nguyên tắc áp dụng chẩn đoán ở Việt Nam
- Triệu chứng
Biểu hiện lâm sàng loạn thần điển hình biểu hiện:
(a) Khởi đầu cấp, trong vòng 2 tuần. Không kéo dài quá 3 tháng
(b) Có những hội chứng điển hình. ảo giác, hoang tưởng và rối loạn tri giác, kích động, cảm xúc mãnh liệt
(c) Có stress cấp kết hợp.
- Tiêu chuẩn chẩn đoán:
Theo ICD – 10, nét chủ chốt cho biểu hiện lâm sàng của rối loạn loạn thần cấp bao gồm:
(a) Khởi đầu cấp, trong vòng 2 tuần.
(b) Có những hội chứng điển hình.
(c) Có stress cấp kết hợp.
– Không một rối loạn nào trong nhóm thỏa mãn các tiêu chuẩn của giai đoạn hưng cảm (F30) hay giai đoạn trầm cảm (F32), mặc dù biến đổi cảm xúc và các triệu chứng cảm xúc riêng lẻ có thể đôi lúc nổi bật lên.
– Không có nguyên nhân thực tổn như: các trạng thái chấn động não, mê sảng hay mất trí căn nguyên thực tổn.
– Không có trạng thái nhiễm độc ma túy hoặc rượu.
– Về chỉ tiêu biểu hiện loạn thần khởi đầu cấp trong thời gian 2 tuần hay 48 giờ là thời gian các triệu chứng loạn thần trở nên rõ rệt làm gián đoạn ít nhất một số mặt của đời sống và lao động hàng ngày. Đây không có nghĩa là thời gian của rối loạn trầm trọng tối đa.
- Các hình thái lâm sàng loạn thần cấp:
– Rối loạn loạn thần cấp đa dạng không có các triệu chứng của tâm thần phân liệt
– Rối loạn loạn thần đa dạng cấp với các triệu chứng của tâm thần phân liệt
– Rối loạn loạn thần cấp giống phân liệt:
– Các rối loạn loạn thần cấp khác, chủ yếu hoang tưỏng
– Các rối loạn loạn thần cấp và nhất thời khác:
– Rối loạn loạn thần cấp và nhất thời không biệt định:
- Nguyên tắc điều trị và phương pháp sử dụng thuốc:
6.1. Điều trị hóa dược:
Nhằm thanh toán các triệu chứng loạn thần đa dạng: Hoang tưởng, ảo giác, rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi tác phong v.v
Nhóm thuốc chính được sử dụng là thuốc an thần. Liều thuốc an thần phụ thuộc vào tình trạng và đáp ứng của từng bệnh nhân.
Có thể dùng các thuốc chống trầm cảm và điều chỉnh khí sắc.
Các thuốc giải lo âu có thể được sử dụng trong 2 – 3 tuần đầu sau khi ra khỏi giai đoạn loạn thần
Một số loại an thần được sử dụng:
– Haloperidol: đây là thuốc an thần cổ điển, đa năng, có hiệu quả cao cho các triệu chứng loạn thần và dương tính như hoang tưởng, ảo giác, căng trương lực. Thuốc có nhiều tác dụng phụ như ngoại tháp, vì vậy nên dùng kết hợp với trihex hoặc pipolphen.
. Dạng ống tiêm 5mg/1 ml dùng tiêm bắp sâu hoặc tiêm tĩnh mạch chậm.
. Dạng viên nén 1mg, 1,5mg và 5mg.
. Liều dùng: 8-20mg/ngày. Chia làm 2 lần: trưa 1/2 liều, tối 1/2 liều.
Dùng thuốc 4-6 tuần, sau đó chuyển sang điều trị củng cố.
– Olanzapin.Olanzapin là thuốc an thần mới; có tác dụng chống loạn thần mạnh, giải lo âu, gây ngủ, chống trầm cảm nhẹ. Thuốc có hiệu quả tốt cả trên các triệu chứng dương tính (sau 4-6 tuần) và triệu chứng âm tính (sau 6-12 tháng).
Đóng viên 5mg, 7,5mg và 10mg. Liều dùng từ 5-20mg, liều trung bình 10mg/ngày, uống buổi tối trước khi đi ngủ.
6.2. Điều trị tâm lý:
Điều trị tâm lý nhằm giúp bệnh nhân giải quyết sang chấn, phát triển các chiến lược đương đầu với stress. Có thể sử dụng các hình thức trị liệu cá nhân, nhóm và gia đình.
6.3. Shock điện
Trả lời